×
Tüm Kredi Kartlarına Vade Farksız 3 Taksit ve Toplam 12 Taksit İmkanı ♥
2025 yılının sonuna doğru yaklaşırken, 2026 yılı için ekonomik görünüm birçok sektör ve işletme için daha da zorlayıcı olacak gibi duruyor. Finansmana erişim zorlukları, yetkinlik problemleri, artan personel devir oranı, hammadde tedarik maliyetleri, operasyonel maliyetler ve satış zorlukları gibi etkenler, işletmelerin kârlılığını ve sürdürülebilirliğini tehdit ediyor.
Bu sebeple, normal zamanlarda belki çok da önemsenmeyen, ancak içinde bulunduğumuz dönem itibariyle hayati bir noktaya gelmiş olan gelir ve gider bütçelerinin hazırlanmasına yönelik ipuçlarını sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Bütçe, en basit tanımıyla, belirli bir dönem içinde gelirlerin ve giderlerin planlanması, organize edilmesi ve takibinin yapıldığı finansal bir planlamadır. Bireyler, hane halkları, işletmeler ve hükümetler tarafından gelirlerin ve harcamaların kontrol altında tutulmasını sağlamak amacıyla kullanılır.
Bir başka tanım ile elde edeceğimiz gelirler ile harcayacağımız giderlerin planlanması, izlenebilirliğinin sağlanması ve bunu başarabilmek amacıyla stratejilerin geliştirilip, uygun aksiyonların devreye alınması olarak tanımlayabiliriz.
Birçok işletme, özellikle KOBİ seviyesinde, bütçe planlama konusunda genellikle son derece zayıf kalabilmektedir. Elbette büyük bütçelere sahip büyük işletmelerin bir kısmında da durumun pek farklı olmadığını hatırlatmakta fayda var.
Genellikle işletmelerin önemli bir kısmı, bizim "havuz hesap" diye tanımladığımız bir bütçe mantığı uygularlar. Yani, "toplam giderleri sağlayabildiği sürece, işler yolundadır" şeklinde bir düşünme biçimine sahiptirler.
Oysa durum tam olarak böyle değildir. Makro bakış açısı toplam nakit akışının durumunu bizlere söylerken, mikro seviyede yaşanan anormalliklerin tespit edilmesinin önündeki en büyük engeldir.
Mikro seviyede maliyetin anlaşılamaması, sadece finansal bir sorun değildir. Maliyet, bir işletmenin tüm konularını konuşabileceğimiz ortak bir dildir. Örneğin kalite veya performans değişimini de ancak güçlü bir maliyet izlenebilirlik yaklaşımı ile tespit etmek mümkündür.
Gelir bütçesi, belirlenmiş dönem aralığındaki tahmini üretim/satış gelirleri ile elde edilecek gelirlerin toplamı olarak basitçe ifade edilebilir. Bu bütçe, "Ne kadar üreteceği?" ve "Ne kadar satacağı?" sorularının yanıtları ile yakından ilgilidir.
Burada hemen akıllara "Piyasa koşullarını tahmin etmenin zorluğu!" gelebilir. Ancak muhtemel belirsizlikler, bütçe planlamasının ihtiyacını daha da önemli ve gerekli kılmaktadır.
Bunu, bir kaptanın 365 günlük bir gemi yolculuğu ile gemisini bir kıtadan, başka bir kıtanın limanına götürdüğü süreç gibi düşünebiliriz. Başarılı bir yolculuk için şunlar planlanmalıdır:
Rota,
İnsan kaynağı,
Makine-ekipmanın yeterliliği,
Erzak ve yakıt ihtiyaçları,
Duraklar ve varış zamanları.
Elbette tüm bunlar planlanmış olsa bile, bir de öngörülebilecek riskleri tanımlamış olmak gerekir.
Planlama, başarıyı garanti altına almaz. Ancak plan yapmamak, karşı kıyıya varmayı tamamen tesadüflere bırakmaktır. Değerli bir dostumuzun dediği gibi: "Bazı patronlar, oturduğu koltuk icra memurları tarafından alınana kadar, battıklarını fark etmezler!"
Gider bütçesi, belirli dönem aralığı için harcanacak finansmanı tanımlar. Personel maaşları, hammadde satın almaları, enerji giderleri vb. kalemleri kapsar. Elbette burası, birim fiyat değişkenliğinden ve kur değişiminden en fazla etkilenen noktadır.
Giderlerinizi Nasıl Kontrol Altına Alırsınız? Operasyonel Maliyet Yönetimi İçin Bize Ulaşın
Yapılan eksik veya yanlışlardan ziyade, gelin Toyota Üretim Sistemi'nde (TPS) bütçe çalışmalarının nasıl yapıldığına ve izlenebilirliğin nasıl sağlandığına kısaca bakalım.
TPS kültüründe, geçmişten geleceğe yönelik bir perspektif hep vardır. Japon mali yılı Nisan'da başladığından, bütçe planlaması Nisan'dan bir sonraki Nisan'a kadar aylık bazda yapılır. Ancak çalışmalar Kasım ayı ile birlikte başlar.
7+5 Planlama: Yılın ilk 7 ayının (Nisan-Ekim) gerçekleşen verileri alınır. Kalan 5 ayın (Kasım-Mart) mevcut bütçe hedefleri eklenerek yıl sonu hedefi belirlenir.
8+4 Planlama: Zaman ilerledikçe, 8 aylık gerçekleşme (Nisan-Kasım) + 4 aylık (Aralık-Mart) hedeflere göre revize edilir.
Bütçeyi doğru yapabilmek için bu iki kavramı netleştirmek şarttır:
Fix Cost (Sabit Maliyet): Üretim veya hizmet miktarınızdan bağımsız olarak harcanması gereken maliyettir. (Örn: Üretim olmasa da ödenen fabrika kirası veya bir makinenin çalışmak için ihtiyaç duyduğu ilk ısınma enerjisi).
Variable Cost (Değişken Maliyet): Üretim veya hizmet miktarı ile ilintili olan maliyetlerdir. (Örn: Üretilen parça sayısı ile doğrudan orantılı olan hammadde miktarı).
Elbette bazı giderler %100 sabit veya değişken değildir. Örneğin bir gider kaleminin %50’si fix, %50’si variable olabilir. Bütçelemede bunların doğru tasarlanması gerekir.
Bu çalışmalar ile eş zamanlı olarak aylık toplam bütçe, yıllık toplam bütçe ve parça başı bütçe çalışmaları gerçekleştirilir. En nihayetinde ürün/hizmet satışlarında en belirleyici unsur, birim bazında kaça üretileceği olacaktır.
Önemli Not: İçinde bulunduğumuz enflasyonist dönemde, bütçeyi hem Türk Lirası hem de işletmenin takip ettiği ana döviz cinsi (USD/EUR) üzerinden çift para birimiyle yapmak, doğruları görmek için zorunludur.
Konunun en sıcak ve kritik noktalarından birine geldik: İzlenebilirlik.
Toplamı takip etmek makro bir yaklaşımdır. Oysa makro gerçekleşmeler, mikro gerçekleşmelerin sonucudur. TPS, bu mikro takibi "Maliyet Merkezleri" ile sağlar.
PCC (Parent Cost Center / Ana Maliyet Merkezi): Bir departmanın ana bütçe kodudur. (Örn: Üretim Bölümü = Z100)
CC (Cost Center / Maliyet Merkezi): O departmanın altındaki daha detaylı bütçe kırılımlarıdır.
Örnek: Üretim bölümü (PCC: Z100) 3 vardiya ile çalışıyorsa, maliyetleri doğru izlemek için 3 ayrı CC oluşturulur:
A Vardiyası: Z100A
B Vardiyası: Z100B
C Vardiyası: Z100C
Bu sayede, hangi vardiyada anormallik yaşandığı (örn: fazla enerji tüketimi veya yüksek sarf malzeme kullanımı) net olarak görülebilir.
Maliyet merkezlerine ek olarak, maliyet kalemlerinin de X ekseninde detaylandırılması gerekir:
Hammadde (Alt kırılım: Plastik granül, Kimyasal vb.)
Sarf malzeme (Alt kırılım: Bantlar, KKD’ler vb.)
Enerji (Alt kırılım: Elektrik, Su, Buhar vb.)
Bu anlayış ile hangi maliyet kaleminde, hangi departman veya vardiyanın bütçeden saptığını net olarak görebilirsiniz.
Bu detaylı izlenebilirlik, bize sadece "bütçeyi tutturdun / tutturamadın" demekten fazlasını sunar. Aylık ve çeyrek bazında yapılan analizler, maliyetleri iki ana başlıkta incelememize olanak tanır:
Inhouse Cost (İç Maliyet): Tamamen şirket içi etkenler (performans, verimlilik, fire) ile oluşan maliyetler. Burası, operasyonel ekibin gerçek performansını gösterir.
Diğer Cost (Dış Maliyet): Piyasa koşulları (kur değişimi, hammadde fiyat artışı) veya satın alma performansı gibi dış etkenlerin sonucudur.
En kritik son husus: Şirket içi gerçekleşen mikro maliyet takibi, bize aynı zamanda yapılan Kaizen (İyileştirme) çalışmalarının etkisini de görme şansı verir.
Aynı zamanda, kalite vb. alanlarda durduk yere artan veya azalan maliyetleri mikro seviyede izleyerek, muhtemel kalite sorunlarının derinleşmesine müsaade etmeme fırsatı yakalarız. Standartlar, standart şekilde gerçekleşirken maliyetler değişmez. Maliyetler değişiyorsa, ortada bir dğeişkenlik vardır. Yönetmenin temel esaslarından biri değişikliği tespit etmek ve stabilizasyonu sağlamakla ilgilidir.
Yazının 2026 yılı bütçe çalışmalarında sizlere katkı sağlamasını diliyoruz. Gördüğünüz gibi bütçe hazırlamak, sadece rakamları alt alta yazmak değil, işletmenin röntgenini çekmek ve gelecekteki risklere karşı bir yol haritası oluşturmaktır.
Eğer siz de "havuz hesap" mantığından kurtulup, maliyet merkezlerine dayalı, detaylı ve yaşayan bir bütçe kültürünü işletmenize kazandırmak istiyorsanız, Derin Dönüşüm®'ün uzmanlığından faydalanabilirsiniz.
Derin Dönüşüm® Bütçe Danışmanlığı Hizmetlerimiz Hakkında Bilgi Alın, Bize Ulaşın / Ücretsiz Ön Değerlendirme Talep Edin
www.derindonusum.com © 2025 Tüm Hakları Saklıdır.
0
)
Problem Çözme
Görsel Fabrika
Yönetim&Strateji
Kaizen Eğitimleri