Görünmez Ateş

Metanol yangınları, özellikle motor sporları (IndyCar veya drag yarışları gibi) ve endüstriyel ortamlarda karşılaşılan, kendine has özelliklere sahip ve bu nedenle çok tehlikeli kabul edilen yangınlardır.

İşte metanol yangınları hakkındaki temel bilgiler:

En Belirgin Özellik: Görünmez Alev

Metanol yangınlarının en tehlikeli ve kötü şöhretli özelliği, alevlerinin parlak gün ışığında neredeyse tamamen görünmez olmasıdır.

• Neden Görünmez? Benzin gibi yakıtlar yandığında, tam yanmayan karbon parçacıkları (is veya kurum) üretir. Bu parçacıklar alevin içinde akkor haline gelerek onu parlak sarı-turuncu bir renkte görünür kılar. Metanol (CH₃OH) ise çok "temiz" yanar; neredeyse hiç kurum üretmez. Bu nedenle, alevi renklendirecek bu parçacıklar yoktur.
• Görünürlük Durumu: Alev, ancak çok karanlık bir ortamda soluk mavi bir renkte görülebilir. Güneşli bir pistte ise alevi gözle ayırt etmek imkansızdır.

Metanol Yangını: https://youtu.be/5zpLOn-KJSE

Tehlikeleri Nelerdir?

Görünmez alev, bir dizi ciddi tehlikeyi beraberinde getirir:

1. Algılama Zorluğu: Yangının başladığı an fark edilmeyebilir. Yarış pilotları, pit ekibi veya endüstriyel çalışanlar, farkında olmadan alevlerin içine girebilir veya alevlere çok yaklaşabilirler.
2. Düşük Isı Yayılımı: Metanol yangınları, benzine kıyasla daha az radyant ısı (uzaktan hissedilen ısı) yayar. Bu durum, kişilerin bir benzin yangınında hissedecekleri yoğun ısı uyarısını almadan tehlikeli bölgeye girmelerine neden olabilir. Yanma tehlikesi ancak aleve temas edildiğinde veya çok yaklaşıldığında fark edilebilir.
3. Müdahale Güçlüğü: Güvenlik ve itfaiye ekipleri için yangının tam olarak nerede yandığını, ne kadar büyük olduğunu ve yayılıp yayılmadığını tespit etmek son derece zordur.

İşletmeler için görünmez ateş: İsraf

İki kavramın değeri içinde bulunduğumuz süreçte çok daha fazla arttı.

• Jidoka (Yerinde Kalite)
• JIT (Just in Time)

Jidoka

TPS'deki Jidoka, otomasyona insan bilgeliğinin eklendiği "insan dokunuşlu otomasyon" anlamına gelir. İnsan bilgeliği, bir makine veya ekipman anormalliği, kalite anormalliği veya iş gecikmesi gibi bir anormallik meydana geldiğinde, makine veya ekipmanın anormalliği tespit edip otomatik olarak durabilmesi veya operatörün durdurma ipini çekerek hattı durdurabilmesi anlamına gelir. Bu, arızalı ürün çıkışını ortadan kaldırırken, anormallikleri net bir şekilde tespit ederek ve tekrarlanmalarını önleyerek süreçlere kalite katmayı da mümkün kılar. Dahası, bir anormallik tespit edildiğinde durabilme özelliği, makine ve ekipmanların artık gözetim altında tutulmasına gerek kalmaması ve çalışma saatlerini azaltarak iş gücünden tasarruf edilmesi anlamına gelir.

Just in Time

TPS senkronize üretimi sağlamak için Tam Zamanında (Just-in-Time) ilkesine uyar:

1) Yalnızca müşterinin ihtiyaç duyduğu şeyi, ihtiyaç duyduğu zamanda ve ihtiyaç duyulan miktarda üret;

2) Üretim sırasında mal ve bilgilerin bekletilmesine izin verme;

3) Bunları satıldıkları hızda üret.

Tüm parçalar müşteriye ulaştıktan sonra üretilseydi, bir müşterinin siparişini karşılamak aylar sürerdi. Bunu önlemek için, gereken minimum sayıda parça araç montaj hattında önceden stoklanır, böylece sipariş alınır alınmaz araba üretilebilir. Önceki süreçte, bir sonraki sürecin ihtiyaç duyduğu parçaları alabileceği bir bitmiş ürün deposu bulunur. Önceki süreç, bir sonraki sürecin aldığı parçaları bir sonraki alımdan önce yeniden üretmek için gereken minimum parça sayısıyla önceden stoklanır ve böylece alınan her şeyin anında yenilenmesi sağlanır. Tüm süreçlerin bu döngüye dahil edilmesi, yalnızca ihtiyaç duyulanı, ihtiyaç duyulan zamanda ve müşteri siparişlerini karşılamak için gereken miktarda üretilen ve yalnızca satılabilir ürünlerin üretildiğinden emin olunun israfsız bir üretim sağlar.

Jidoka ve JIT yoksa, israf ve maliyet nasıl oluşur?

Yerinde kaliteyi sağlama ve tam zamanında üretimi gerçekleştirme prensibinin müşteri memnuniyeti gibi öncelikli bir amacı vardır. Ancak bunların arkasında, maliyetleri düşürmek olduğu fikrini aklımızdan çıkarmamamız gerekmektedir.

JIT yoksa;

• Stokların fazlalaşması,
• Erken üretim,
• Gereksiz üretim,
• Gereksiz depolama,
• Elleçleme,
• Taşıma,

vb. bir takım operasyonel ekstra maliyetler oluşmaktadır.

Bu, ürün maliyetine direkt yansıyarak rekabetçi olmanın önünde engellerden biri olacaktır.

Jidoka yoksa kalitenin sağlanabilmesi için sonraki süreçlere ilerlemiş olan,

• Hatalı ürünlerin tamiri,
• Firelerde artış,
• 2. kalite ürünlerin oluşması ile bunları düzeltmek için yapılacak olan tamir,
• Ekstra kontrol,

vb. operasyonel ekstra maliyetler anlamına gelmektedir.

Bu noktada kalitesizlik nihai müşteriye kadar yansıdığında;

• İtibar kaybı,
• Müşteri kaybı,
• İade maliyetleri,

vb. oluşacaktır.

Tam zamanlı üretim ve yerinde kalite yaklaşımı maliyetleri optimum seviyede tutmanın anahtarlarından biridir.

JIT & Jidoka'nın olmadığı işletmelerde, doğal sonuç olarak israflar normalin çok üzerinde oluşmaya başlamaktadır. Ancak buradaki en büyük tehlike, aynen metanol yangınında olduğu gibi, israflar görünür olmaktan uzaktır. Görünür olmaması, yakıcı ve yıkıcı olmadığı anlamı taşımamaktadır.

Dönüşmek ve görünmez yangından sakınmak için ipuçları

• Kayıpların görünür hale getirilmesi
• Günlük yönetim ile israfların ele alınması
• Stok yönetimi, üretim planlama ve üretim akışının disipline edilmesi
• Standartların güçlendirilmesi
• Çalışan kalite beklentilerini algılama seviyesinin arttırılması
• Standartlara uyumun sağlanması
• Maliyet izlenebilirlik anlayışının havuz bütçe yaklaşımından uzaklaşıp, proses & ürün bazında oluşturulması
• Vb.

Derin Dönüşüm®